شانه یخ زده (Frozen shoulder)

بطورکلی شانه یخ زده سفت شدن كپسول مفصلي شانه است. شانه در این بیماری دردناک شده و حرکتش در تمام یا بیشتر جهات محدود می شود. این بیماری اغلب علت خاصي ندارد. خانمها بيشتر از آقايان مبتلا ميشوند و در افراد مسن بيشتر از جوانان شایع است.

از علائم شروع این بیماری، دشوار شدن بستن بند لباس زیر در مورد خانمها و یا دشواری در فرو بردن دست در جیب پشت شلوار در مورد آقایان است.

همچنین شکایت شایع در هر دو جنس شامل سختی در شانه زدن موها و همچنین از خواب پریدن هنگام غلتیدن روی شانه آسیب دیده به دلیل درد است.

علت بیماری:

انواع اولیه فروزن شولدر شروع ناگهانی دارند و هیچ علت قابل شناسایی و تشخیصی برای آنها وجود ندارد. درحالیکه انواع ثانویه بعلت ضربه یا بی حرکتی بوجود می آیند. انواع ثانویه این بیماری می تواند به دنبال عوامل مختلفی مانند جراحیها و شکستگیهای ناحیه شانه، تومورهای قفسه سینه، سکته مغزی و غیره نیز ایجاد شوند.

ارتباط معنی داری بین فروزن شولدر و اختلالاتی مثل دیابت و کم کاری تیروئید گزارش شده است.

علائم:

دو علامت تعریف شده در بیماران دارای شانه یخ زده، شامل درد و کاهش دامنه حرکتی مفصل شانه است. درد بطور مشخص در محل اتصال عضله دلتوئید در بخش خارجی بازو وجود دارد ولی می تواند درکل شانه نیز پخش شود. بیماران معمولا اظهار می کنند که درد با خوابیدن بخصوص بر روی شانه درگیر و یا با اکثر فعالیتهای روزمره تشدید می شود.

دراین بیماری ابتدا درد به وجود می آید و سپس بدنبال آن دامنه حرکتی در مفصل شانه کاهش می یابد.

مراحل بیماری:

فروزن شولدر پیشرونده دارای سه فاز یا مرحله است که با یکدیگر همپوشانی دارند:

فاز اول در بیشتر موارد دو تا نه ماه طول می کشد. این فاز "فاز دردناک" یا "فاز یخ زدن" نیز نامیده می شود زیرا خصوصیات عمده این فاز درد و کاهش پیشرونده دامنه حرکتی مفصل شانه است .

فاز دوم "فازخشک" یا "یخ زده" نام دارد و معمولا چهار تا دوازده ماه طول می کشد. در این فاز، خشکی مفصل بصورت قابل توجه وجود داشته و درد به تدریج کاهش می یابد.

فاز نهایی یا سوم "فاز آب شدن" نام دارد. در این فاز، دامنه حرکتی افزایش یافته و خشکی مفصل کمتر می شود. این فاز بین دوازده تا پانزده ماه است.

درمان:

باوجود اینکه  فروزن شولدر بعنوان یک پروسه خودبخود محدود شونده، شناخته می شود ولی میتواند فرد را برای ماهها تا سالها ناتوان کند. بنابراین به محض تشخیص، به درمان نیاز دارد. درمان اولیه شامل یک برنامه فیزیوتراپی است تا به بازیابی حرکاتشان کمک نماید .

برای بیمارانیکه در فاز دردناک اولیه هستند، بهبود درد با استفاده از داروهای ضد التهابی، تزریق کورتیکواستروئید داخل مفصلی و مدالیته های مختلف فیزیوتراپی صورت می گیرد.

درمان فیزیوتراپی:

در اینجا به توضیح و معرفی درمانهای فیزیوتراپی در دو فاز حاد و مزمن بیماری می پردازیم.

فاز حاد :

1. تسکین درد و التهاب

• یخ یا گرمای سطحی مانند هات پک  و آی آر
• استفاده از مدالیتی ها مانند IF با فرکانس بالا و اولتراسوند منقطع و تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
• فونوفورز (Phonophoresis) با کمک داروهای ضد التهاب وضد درد مانند پیروکسیکام و موارد مشابه که این کار به کمک دستگاه اولتراسوند انجام می شود.
• درمان دستی به صورت موبیلیزیشن گرید 1 و 2

2. حفظ دامنه موجود مفصل شانه و افزایش ملایم دامنه حرکتی با استفاده از تمرین درمانی

• تمرینات فعال کمکی (با استفاده ازچوب، اندام دیگر بیمار و غیره)

• تمرینات غیر فعال
• تمرینات پاندولی (که ترجیحا" بصورت غیر فعال انجام می شوند.)

3. محافظت از مفصل

• استفاده از اسلینگ (بیمار می بایست هر یکساعت یکبار اسلینگ را باز کرده و برای جلوگیری از خشک شدن کپسول مفصل حرکاتی که فیزیوتراپیست به وی آموزش داده را انجام دهد.)

لازم به ذکر است که استفاده طولانی مدت از اسلینگ می تواند مشکل آفرین باشد برای همین باید بصورت کوتاه مدت مورد استفاده قرار گیرد.)

• آموزش بیمار ( برای مثال نخوابیدن روی سمت مبتلا)

      فاز مزمن:

1. تسکین درد

درصورت وجود درد همانند فاز قبل، از مدالیتیهای ضد درد مثل گرمای سطحی و TENS استفاده می شود.

2. بدست آوردن دامنه حرکتی کپسول و مفصل

• اولتراسوند مداوم تحت کشش
• درمان دستی به صورت موبیلیزیشن گرید 3 و 4
• تمرینات غیر فعال
• تمرینات اکتیو کمکی (مانند Finger walk و تمرینات با قرقره و حوله)

3. تقویت عضلات شانه ( بویژه عضلات روتاتورکاف و عضلات ثبات دهنده اسکپولا)

4. اصلاح پاسچر بیمار